Әвернә чәчәклеләр исемле битнең чыганагын карау

{{Таксон
|image file = Starr-150328-0641-Brassica juncea-flowering habit-Northwest Eastern Island-Midway Atoll (25242640436).jpg
|image descr = {{bt-ruslat|Горчица сарептская|Brassica juncea}}
|regnum = Растения
|latin = Brassicaceae
|author = [[Burnett]], [[nom. cons.]] ([[1835]])
|syn =
* {{btname|Cruciferae|[[Juss.]], nom. cons.}}
* {{btname|Raphanaceae|[[Horan.]]}}
* {{btname|Stanleyaceae|[[Nutt.]]}}
* {{btname|Thlaspiaceae|[[Martinov]]}}
|typus = {{bt-latrus|Brassica|aut=[[L.]]|Капуста (род){{!}}Капуста}}
|children name = Роды
|children = <center>См. [[Роды семейства Капустные]]</center>
|range map =
|range map caption =
|range map width =
|range legend =
|wikispecies = Brassicaceae
|commons = Category:Brassicaceae
|grin = 166
}}
'''Әвернә чәчәклеләр''' (лат. ''Cruciferae''), '''кәбестәчәләр''' — ике өлешле үсемлекләр семьялыгы.

== Таралуы ==
Үләнчел үсемлекләр, сирәгрәк — лианалар һәм куаклар. 380 ләп ыругы, 4 меңнән артык төре билгеле, бөтен җир шары буйлап таралганнар, әмма күбесенчә Төньяк ярымшарның уртача поясында үсәләр. ТРда 39 ыругы һәм 80 төре билгеле.

== Ботаник тасвирлама ==
[[Файл:Brassica_flowerdiagram.png|сулда|мини|169x169пкс| Кәбестә чәчәге диаграммасы]]
Бер, ике һәм күпьеллык үләнчел үсемлекләр. Тамыр системасы — үзәк. Кайбер культуралы үсемлекләренең тамырлары тамыразык рәвешендә. Бу [[төрепчә]], [[шалкан]], [[торма]].

Яфраклары чиратлашкан, бөтен яки телмә, төпчек яфраксыз, гади яки тармак төкчәле.

Чәчәкләре сары, ак, аксыл шәмәхә һәм алсу төстә, чукка, сирәгрәк калкансыман, чатырсыман яки башсыман чәчәк төркеменә җыелган. [[Чәчәкләр]] [[Чәчәкләр|актиноморфик]], еш кына [[Чәчәкләр|зигоморфик]], ике җенесле. Алты серкәч, бер җимешлек. Касә һәм таҗ яфракчыклары 4 әр, алар аркылы-торкылы урнашкан (исеме шуннан), касә яфракчыгы кайвакыт төбенә таба капчыксыман (нектар туплау өчен җайланма) рәвештә.

Чәчәк формуласы:

<math>\ K_4 \; C_4 \; A_{2+4} \; G_{\underline{(2)}}</math>

Җимеше — ике якка ачыла торган, күп орлыклы кузак яки кузакча. Кайвакыт җимешләре чикләвексыман, ярылмый торган (мәсәлән, катран төрләренеке).

== Әһәмияте ==
Күп төрләре — кәбестә, редис, шалкан, торма, керән һәм башка яшелчә буларак үстерелә. Майлы үсемлекләр сыйфатында горчица, рапс, шепкән үрчетелә.

Сарыбаш, йөрәк уты, көтүче сумкасы, ябышкак үлән һәм башкалар дару үләннәре.

Шеббуй, ахшам миләүшәсе — декоратив үсемлекләр.

Күп төрләре баллы (эт какысы, кыргый торма, йөрәк уты), аш тәмләткечләр (горчица, керән); чүп үләннәре (көтүче сумкасы, ярут, чалгычут, сарыбаш).

13 төре ТРның Кызыл китабына кертелгән.<ref><nowiki>https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/vern-chchklelr</nowiki> Онлайн — энциклопедия Tatarica</ref>

== Классификация ==
Семьялыкка 355<ref name="WFOPL">{{Cite web|url=https://wfoplantlist.org/plant-list/taxon/wfo-7000000082-2023-06?page=1|title=Brassicaceae Burnett|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231108071959/https://wfoplantlist.org/plant-list/taxon/wfo-7000000082-2023-06?page=1|archivedate=2023-11-08|language=en|work=[[WFOPL]]|accessdate=2023-11-08}}</ref> үсемлек ыругы керә, алар 45 трибага бүленәләр:{{Div col|3}}
* {{Bt-lattt|Aethionemeae|}}
* {{Bt-lattt|Alysseae|}}
* {{Bt-lattt|Alyssopsidae|}}
* {{Bt-lattt|Anastaticeae|}}
* {{Bt-lattt|Anchonieae|}}
* {{Bt-lattt|Aphragmeae|}}
* {{Bt-lattt|Arabideae|}}
* {{Bt-lattt|Asteae|}}
* {{Bt-lattt|Biscutelleae|}}
* {{Bt-lattt|Boechereae|}}
* {{Bt-lattt|Brassiceae|}}
* {{Bt-lattt|Buniadeae|}}
* {{Bt-lattt|Calepineae|}}
* {{Bt-lattt|Camelineae|}}
* {{Bt-lattt|Cardamineae|}}
* {{Bt-lattt|Chorisporeae|}}
* {{Bt-lattt|Cochlearieae|}}
* {{Bt-lattt|Conringieae|}}
* {{Bt-lattt|Cremolobeae|}}
* {{Bt-lattt|Descurainieae|}}
* {{Bt-lattt|Dontostemoneae|}}
* {{Bt-lattt|Erysimeae|}}
* {{Bt-lattt|Euclidieae|}}
* {{Bt-lattt|Eudemeae|}}
* {{Bt-lattt|Eutremeae|}}
* {{Bt-lattt|Halimolobeae|}}
* {{Bt-lattt|Heliophileae|}}
* {{Bt-lattt|Hesperideae|}}
* {{Bt-lattt|Iberideae|}}
* {{Bt-lattt|Isatideae|}}
* {{Bt-lattt|Kernereae|}}
* {{Bt-lattt|Lepidieae|}}
* {{Bt-lattt|Lunarieae|}}
* {{Bt-lattt|Megacarpaeeae|}}
* {{Bt-lattt|Microlepidieae|}}
* {{Bt-lattt|Noccaeeae|}}
* {{Bt-lattt|Notothlaspideae|}}
* {{Bt-lattt|Oreophytoneae|}}
* {{Bt-lattt|Physarieae|}}
* {{Bt-lattt|Schizopetaleae|}}
* {{Bt-lattt|Sisymbrieae|}}
* {{Bt-lattt|Smelowskieae|}}
* {{Bt-lattt|Thelypodieae|}}
* {{Bt-lattt|Thlaspideae|}}
* {{Bt-lattt|Yinshanieae|}}
{{Div col end}}

=== Кайбер төрләр ===
[[Файл:Cauliflower.jpg|мини| Төсле кәбестә]]
[[Файл:Berteroa_incana_2005.07.03_09.17.07.jpg|мини|292x292пкс| [[Очкылык үләне]]]]
[[Файл:Alyssum_(Lobularia_maritima).jpg|мини| Лобулярия]]

Ботаник иллюстрацияләр . Г. фон Шубертның "''Naturgeschichte des Pflanzenreichs'' " китабындагы әвернә чәчәклеләр
<gallery widths="300px" heights="220px">
Файл:Naturgeschichte_des_Pflanzenreichs_Tafel_XXXIII.jpg|альт=1. Бурачок бурачниковидный (Alyssum alyssoides) 2. Крупка весенняя (Erophila verna) 3. Ложечница лекарственная (Cochlearia officinalis) 4. Кресс-салат (Lepidium sativum) 5. Пастушья сумка обыкновенная (Capsella bursa-pastoris)  6. Тисдалия голостебельная (Teesdalia nudicaulis) 7. Иерихонская роза (Anastatica hierochuntica) 8. Вайда красильная (Isatis tinctoria) 9. Рыжик посевной (Camelina sativa) 10. Катран приморский (Crambe maritima) 11. Лунник однолетний (Lunaria annua)
Файл:Naturgeschichte_des_Pflanzenreichs_Tafel_XXXIV.jpg|альт=1. Сердечник луковичный (Cardamine bulbifera) 2. Сердечник луговой (Cardamine pratensis) 3. Сердечник горький (Cardamine amara) 4. Жеруха обыкновенная (Nasturtium officinale) 5. Резушка песчаная (Arabidopsis arenosa) 6. Вяжечка голая (Turritis glabra) 7. Чесночница черешчатая (Alliaria petiolata) 8. Сурепка обыкновенная (Barbarea vulgaris) 9. Дескурайния Софии (Descurainia sophia) 10. Гулявник лекарственный (Sisymbrium officinale) 11. Репа (Brassica rapa) 12. Горчица чёрная (Brassica nigra) 13. Редька полевая (Raphanus raphanistrum)
</gallery>

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

* Дорофеев В. И. Структура семейства Cruciferae B.Juss (Brassicaceae Burnett) // Turczaninowia : журнал. — 2004. — № 3 (7). — С. 43—52. {{Тикшерелгән|7|6|2022}}
* Дорофеев В. И. Крестоцветные (Cruciferae Juss.) Европейской России // Turczaninowia : журнал. — 2002. — № 5 (3). — С. 5—114. {{Тикшерелгән|7|6|2022}}
* Hall, J. C., K. J. Sytsma and H. H. Iltis. 2002. Phylogeny of Capparaceae and Brassicaceae based on chloroplast sequence data. ''American Journal of Botany'' 89: 1826—1842 ([http://www.amjbot.org/cgi/content/abstract/89/11/1826 abstract] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110218213920/http://www.amjbot.org/cgi/content/abstract/89/11/1826 |date=2011-02-18 }}){{Ref-en}}  (недоступная ссылка) Проверено 7 июня 2022.
[[Төркем:Үсемлекләр гаиләләре]]
[[Төркем:Ботаника]]
[[Төркем:Үсемлекләр]]
[[Төркем:Үләннәр]]
[[Төркем:Ауразия флорасы]]