Эт эчәгесе исемле битнең чыганагын карау

{{Үсемлек}}'''Эт эчәгесе''' ({{lang-la|{{wikidata|p225|}}}}), '''бөрмәкәй''' — эт эчәгечәләр (бөрмәкәйчәләр)  [[Гаиләлек (биология)|семьялыгына]] караган үләнчел [[үсемлекләр]] [[Ыруг (биология)|ыругы]] [[Үләннәр]] һәм [[куак]]лар рәвешендә үсәләр.

Фәнни атамасы {{lang-la|convolvere}} — «уралырга» сүзеннән килеп чыга, чөнки ыругның күп төрләре башка үсемлекләргә уралып үсәләр.
  
Эт эчәгесе дип хата белән тагын кайбер ыругларны атыйлар. Алар арасында үрелмә сабаклы [[үргәләк]] (Calystegia), үрмәле [[кымызлык]] (Polygonum convolvulus), яки карабодайчалар (Polygonaceae) семьялыгыннан фаллопия (Fallopia convolvulus).

Ихтимал, иң киң таралган төр — ул басу эт эчәгесе, яки «бөрмәкәй» (Convolvulus arvensis). Чәчүлекләрдә таралган чүп үләне.
== Ботаник тасвирлау ==
[[Файл:Illustration Convolvulus arvensis0.jpg|thumb|left|{{Bot.ill.|3}}]]
Сабагы шома, нәзек, уралучы, кисемендә буразналар белән, озанлыгы 1 метрдан артырга мөмкин. 

Яфракларының аскы ягы шома, алар тар, төпләрендә икегә аерылган, сабакта спираль буенча урнашалар. 

Чәчәкләре төзек, бүрәнкә рәвешендә, якынча 2 см диаметрлы, ике җенесле, ак яки алсу таҗлы. Караңгырак төстәге буйлар белән биш өлешкә бүленәләр.

Җимеше - ике оялы, дүрт бүлемле тартмачык.

Чәчәк формуласы: {{Nobr|<math>\ast K_{(5)} \; C_{(5)} \; A_5 \;  G_{(\underline2)}</math>}}
<ref name="Barabanov">{{книга|автор=Барабанов Е. И.|заглавие=Ботаника: учебник для студ. высш. учеб. заведений|место=М.|издательство=Издат. центр «Академия»|год=2006|страницы=333|страниц=448|isbn=5-7695-2656-4}}</ref>
== Таралу ==
[[Россиянең Европа өлеше]], [[Кавказ]]да, в [[Көнбатыш Себер]]дә һәм [[Көнчыгыш Себер]]дә, [[Ерак Көныгыш]]та һәм [[Урта Азия]]дә киң таралган. Татарстанның барлык территориясендә очрый. Төп бер төре - басу эт эчәгесен очратырга мөмкин. 
Болыннар, аланнарда, шулай ук бакчаларда һәм басу-кырларда чүп үләне буларак үсә.

<gallery caption="[[Сабагы]], [[яфрак]]лары" class="center">
Image:Convolvulus arvensis1 ies.jpg
Image:Convolvulus arvensis9 ies.jpg
Image:Convolvulus arvensis3 ies.jpg
</gallery>
<gallery class="center" caption="[[Чәчәк]]">
Image:Convolvulus arvensis 10 ies.jpg|
Image:Convolvulus arvenvis with mites.jpg|
Image:Convolvulus arvensis8 ies.jpg|
Convolvulus arvensis flowerdiagram.png|[[Чәчәк диаграммасы]]
Convolvulus arvensis MHNT.BOT.2005.0.960.jpg|Орлыклары
</gallery>


== Төрләр ==
[[Файл:Diagrama convolvulus.jpg|thumb|right|150px| {{bt-tatlat|Эт эчәгесе|Convolvulus}} ыругының чәчәк формуласы һәм диаграммасы]]
''[[The Plant List]]'' базасы мәгълүматы буенча, ыруг эченә 75 ''гамәлдәге'' төр атамалары керә, тагын 836 атаманың статусы ачыкланмаган.<ref name="TPL">{{cite web|url=http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Convolvulaceae/Convolvulus/|title=''Convolvulus''|publisher=[[The Plant List]]. Version 1.1.|date=2013|lang=en|accessdate=2016-08-08|archive-date=2017-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905095041/http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Convolvulaceae/Convolvulus/|deadlink=no}}</ref>:
* {{bt-latrus|Convolvulus alatus|aut=([[R. Br.]]) [[Spreng.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus althaeoides|aut=[[L.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus ammannii|aut=[[Desr.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus angustissimus|aut=[[R. Br.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus argillicola|aut=[[Pilg.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus aridus|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus arvensis|aut=[[L.]]|Вьюнок полевой}}
* {{bt-latrus|Convolvulus bidentatus|aut=[[Bernh.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus binghamiae|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus boedeckerianus|aut={{Peter}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus bonariensis|aut=[[Cav.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus chilensis|aut=[[Pers.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus clementii|aut=[[Domin]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus crenatifolius|aut=[[Ruiz]] & [[Pav.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus crispifolius|aut=[[F. Muell.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus cyclostegius|aut={{House}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus demissus|aut=[[Choisy]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus dregeanus|aut=[[Choisy]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus equitans|aut=[[Benth.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus erinaceus|aut=[[Ledeb.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus erubescens|aut={{Sims}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus eyreanus|aut=[[R.W. Johnson]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus farinosus|aut=[[L.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus fruticosus|aut=[[Pall.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus galpinii|aut=[[C.H. Wright]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus glomeratus|aut=[[Choisy]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus gortschakovii|aut=[[Schrenk]] ex [[Fisch.]] & [[C.A. Mey.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus graminetinus|aut=[[R.W. Johnson]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus hasslerianus|aut=([[Chodat]]) [[O'Donell]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus hermanniae|aut=[[L'Hér.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus incisus|aut=[[Choisy]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus laciniatus|aut=[[Desr.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus leiocalycinus|aut=[[Boiss.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus lilloi|aut=[[O'Donell]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus lineatus|aut=[[L.]]|Вьюнок узколистный}}
* {{bt-latrus|Convolvulus macrostegius|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus microsepalus|aut=[[R.W. Johnson]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus montanus|aut=[[Ooststr.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus multifidus|aut=[[Thunb.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus nashii|aut={{House}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus nodiflorus|aut=[[Desr.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus nyctagineus|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus occidentalis|aut=[[A. Gray]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus ottonis|aut=[[Meisn.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus peirsonii|aut={{Abrams}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus pellitus|aut=[[Ledeb.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus pilosellifolius|aut=[[Desr.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus polymorphus|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus prostratus|aut=[[Forssk.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus pseudocantabricus|aut=[[Schrenk]] ex [[Fisch.]] & [[C.A. Mey.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus pseudoscammonia|aut=[[C. Koch]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus recurvatus|aut=[[R.W. Johnson]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus remotus|aut=[[R. Br.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus rhyniospermus|aut=[[Choisy]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus rozynskii|aut=([[Standl.]]) [[W.H. Lewis]] & [[R.L. Oliv.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus schulzei|aut=[[O'Donell]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus sericatus|aut={{House}}|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus sericocephalus|aut=[[Juz.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus simulans|aut=[[L.M. Perry]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus spinosus|aut=[[Burm. f.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus spithamaeus|aut=[[L.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus steppicola|aut=[[Hand.-Mazz.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus stocksii|aut=[[Boiss.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus subacaulis|aut=([[Hook.]] & [[Arn.]]) [[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus subhirsutus|aut=[[Regel]] & [[Schmalh.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus tauricus|aut=[[Juz.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus tedmoorei|aut=[[R.W. Johnson]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus thunbergii|aut=[[Roem.]] & [[Schult.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus tomentellus|aut=[[Greene]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus tragacanthoides|aut=[[Turcz.]]|}}
* {{bt-latrus|Convolvulus tricolor|aut=[[L.]]|Вьюнок трёхцветный}}
* {{bt-latrus|Convolvulus wimmerensis|aut=[[R.W. Johnson]]|}}

== Халык сынамышлары ==
* Эт эчәгесенең чәчәкләре йомыла икән — яңгыр килә, болытлы һава торышында ачылсалар — кояшлы көннәргә<ref name="Народные приметы">''Стрижёв А. В.'' Календарь русской природы. — 3-е изд., перераб. — М.: Моск. рабочий, 1981. — С. 209.</ref>.

== Табигатьтә ==
[[Aedia funesta]] күбәләкләренең личинкалары эт эчәгесендә үсәләр.

== Искәрмәләр ==
{{Примечания}}

== Әдәбият ==
* {{книга|автор=Wang Wencai (王文采), Michael J. Warnock|часть=11. Convolvulus|заглавие=Флора Китая|оригинал=Flora of China|ссылка=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=107909|год=2001|том=16|страницы=289}}{{ref-en}}

== Сылтамалар ==
* https://giylem.tatar/wp-content/uploads/2017/12/Словарь-справочник-по-флоре-Татарстана.pdf
* [https://web.archive.org/web/20090104040855/http://travushka.net/news/2008-06-07-17 Лечебные свойства Вьюнка на сайте «Травушка»]

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

[[Төркем:Үсемлекләр]]
[[Төркем:Ботаника]]
[[Төркем:Чүп үләннәре]]
[[Төркем:Әлифба буенча үсемлекләр]]