GPS исемле битнең чыганагын карау

[[Файл:GPS Satellite NASA art-iif.jpg|300px|мини|уңда|GPS-sistema iärçene orbitada]]
[[Файл:ConstellationGPS.gif|300px|мини|уңда|GPS-sistema iärçennär orbitaları. '''Visible sat''' - ofıq östendä kürenä torğan iärçennär sanı]]
[[Файл:Comparison satellite navigation orbits-ru.svg|thumb|240px]]

'''GPS''' (inglizçä Global Positioning System - '''Global' urnaşu urının bilgeläw sisteması''') - iärçen navigatsiä sisteması, aralıqnı, waqıtnı ülçäwçe häm  ''WGS84'' koordinatlarında urnaşu urının bilgeläwçe sistema.

Härber Cir noqtasında härber hawa torışı çaqta (polär ölkälärdän başqa), şulay uq yaqın ğälämdä obyekt urnaşu urının häm tizlegen bilgeli.

Sistema [[AQŞ]] Saqlanu Ministrlığı tarafınnan eşlänelä.

==Nigezlär==

Obyekt antennası çäçkän signallar navigatsiä iärçennnärenä kilü waqıtı ülçänä.

[[GPS-alğıç]] 4 tigezlämä nigezendä öç koordinatanı bilgeli:
:<math>|x - a_{j}| = c(t_{j} - \tau)</math>.

biredä:

* <math>a_{j}</math> - j-nçe iärçen urnaşu urını
* <math>t_{j}</math>  - j-nçe iärçennän kilgän signal alu waqıtı
* <math>\tau</math> - iärçennär çäçkän sinxron signalnıñ bilgesez waqıtı
* c - yaqtılıq tizlege
* x - obyektnıñ bilgesez urnaşu urını

==Yışlıqlar==

İärçennär signalnı L1＝1,57542&nbsp;GHz häm L2＝1,22760&nbsp;GHz (IIR-M blok) häm L5＝1,17645&nbsp;GHz (IIF ) diapazonında çäçälär. [[GPS-alğıç]] şuşı mäğlümatnı ala häm urnaşu urının xisaplıy.

== Şulay uq qarağız ==
* [[GLONASS]]

==Sıltamalar==

*    Александров И. Космическая радионавигационная система НАВСТАР (рус.) // Зарубежное военное обозрение. — М., 1995. — № 5. — С. 52-63. — ISSN 0134-921X.
*    Козловский Е. Искусство позиционирования // Вокруг света. — М., 2006. — № 12 (2795). — С. 204-280.
*    Шебшаевич В. С., Дмитриев П. П., Иванцев Н. В. и др. Сетевые спутниковые радионавигационные системы / под ред. В. С. Шебшаевича. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Радио и связь, 1993. — 408 с. — ISBN 5-256-00174-4

[[Төркем:Навигация]]
[[Төркем:Иярчен навигацион системалар]]
[[Төркем:Геодезия]]