Электрон исемле битнең чыганагын карау

[[File:HAtomOrbitals.png|thumb|300px|[[Сутуар]] атомының төрле энергетик баскыч орбиталләре. Яктырак төс белән күрсәтелгән урыннарда электрон булуы  ихтималлыгы югарырак.]]
[[Файл:Slow Electron Collision.gif|300px|thumb|right|Электроннарның бер-берсенә бәрелүе анимациясе.]]
'''Электрон''' ({{lang-grc|ἤλεκτρον}} — [[гәрәбә]]) — [[матдә]] төзелешендә төп рольне уйнаучы тискәре корылган тотрыклы [[элементар кисәкчә]]. Электрон ул [[фермион]], ягъни ярымбөтен [[спин]]га ия. [[Лептон]]нарга карый (корылган лептоннар арасында бердәнбер тотрыклы [[кисәкчә]]). [[Атом]]нарның [[Атом орбитале|электрон сүрүләре]] электроннардан торалар. Аларның бу [[орбиталь]]ләрдәге саннары һәм урнашуы матдәнең күпчелек [[химия|химик]] үзлекләрен билгели. Ирекле электроннарның хәрәкәте [[үткәргеч]]ләрдә һәм [[вакуум]]да [[электр]] барлыкка китерә.

== Үзлекләр ==
Электронның [[корылма]]сы бүленми һәм зурлыгы буенча −1,602176487(40){{e|−19}}&nbsp;[[Кулон|Кл]]га (яки −4,80320427(13){{e|−10}} СГСЭ [[корылма берәмлеге]]нә) тигез. Бу [[зурлык]] башка элементар кисәкчәләрнең электр корылмасын [[үлчәү берәмлеге]] буларак та [[хезмәт]] итә. Электрон корылмасыннан аермалы буларак, [[элементар корылма]] уңай билгеле зурлык буларак алына.

<math>~{m_e}=9,10938215(45)~{\cdot}~10^{-31}</math> кг — электрон [[масса]]сы.

<math>~{e_0}=-1,602176487(40)~{\cdot}~10^{-19}</math> Кл — [[электрон корылмасы]].

<math>~{\frac{e_0}{m_e}}=-1,758804786~{\cdot}~10^{11}</math> Кл/кг — электронның чагыштырма корылмасы.

<math>~s={\frac{1}{2}}</math> — электронның [[спин]]ы Дирак даимие [[берәмлек]]ләрендә ([[Дирак даимие|<math>~\hbar.</math>]]).

Ирекле электрон [[фотон]]ны йота алмый, ләкин аларны сибелдерә ала ([[Комптон эффекты]]).

== Тарих ==
[[29 апрель]] [[1897 ел|1897]] — инглиз физигы [[Джозеф Томсон]] электронны ачуы турында хәбәр итә.
== Шулай ук карагыз ==
{{Кисәкчәләр}}
[[Төркем:Элементар кисәкчекләр]]
[[Төркем:Лептоннар]]
[[Төркем:Электрон]]