Термотөш коралы исемле битнең чыганагын карау

{{УК}}
[[Файл:Greenhouse George.jpg|250px|мини|уңда|"Җорҗ" шартавы, АКШ, 1951 ел]]
[[Файл:Teller-Ulam device 3D.svg|100px|мини|уңда|Теллер-Улам җайланмасы]]

'''Термотөш коралы''' яки '''[[сутуар]] бомбасы''' (''tat.lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Термотөш_коралы Termotöş qoralı]{{Deadlink|date=December 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}'')&nbsp;— атом-төш коралы төре, атом-төш синтез реакциясе энергиясен куллану нигезендә ясалган.

Җиңел элементлар синтезы нәтиҗәсендә авыррак элементлар хасил була һәм зур энергия чыгарыла, мәсәлән: ике дейтерий төшеннән гелий төше синтезы.

Бертигез тидерү үзлекләренә хас булып термотөш коралының шартлау егәрлеге атом коралына караганда шактый зуррак.

== Гомуми тасвирлама ==
Термотөш коралы [[литий]]-6 дейтериды ярдәмендә ясалган. Бу [[сутуар]] авыр изотопы һәм 6 масса санлы литий изотопы кушылмасы.

<sup>6</sup>Li — бердәнбер сәнәгый тритий чыганагы:

: <math>{}_3^6\mathrm{Li} + {}_0^1n \to {}_1^3\mathrm{H} + {}_2^4\mathrm{He} + E.</math>

[[Файл:Deuterium-tritium fusion.svg|thumb|200px|left|Төп термотөш реакциясе: дейтерий һәм тритий төшләреннән гелий төше һәм зур энергия чыгарыла]]

Термотөш бомбасы триггер һәм термотөш ягулыгы контейнерыннан тора.

Триггер&nbsp;— [[плутоний]] төш корылмасы белән термотөш көчәйтүе. Триггер термотөш реакциясен яндыра: югары басымны һәм температураны булдыра.

Термотөш ягулыгы белән контейнер&nbsp;— бомбаның төп элементы. Аның эчендә термотөш ягулыгы&nbsp;— литий-6 дейтериды һәм контейнер күчәре буенча урнашкан плутоний кендеге (термотөш реакциясе кабызгычы). Кайчакта контейнер тышчасы [[уран]]-238 дан яки [[кургаш]]тан ясала. Контейнер [[нейтрон]] йоткычы белән каплана.

== Шартлау барышы ==
[[Файл:BombH explosion-ru.svg|100 %|center|frame|
'''А''' Корал шартлаганчы; беренче баскыч югарыда, икенче баскыч түбәндә.<br />
'''Б''' Шартлаучан матдәләр беренче баскычны шартлата, плутоний төшен чик хәленә кадәр кыса һәм чылбыр реакциясен булдыра.<br />
'''В''' Таркалганда беренче баскычта Рөнтген нуланышы килеп чыга һәм тышчаның эчке өлеше буйлап тарала.<br />
'''Г''' [[Рөнтген нурланышы]]ннан буга әйләнү нәтиҗәсендә икенче баскыч кысыла, һәм плутоний кендеге зур энергияне чыгарып чылбыр реакциясен булдыра.<br />
'''Д''' Кысылган һәм җылынган литий-6 дейтеридында кушылу реакциясе бара, чыгарылган нейтрон агымы тамперны тарката. Ялкын шары киңәя…{{clear}}]]


== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Әдәбият ==
* И.&nbsp;А.&nbsp;Андрюшин, А.&nbsp;К.&nbsp;Чернышев, Ю.&nbsp;А.&nbsp;Юдин Укрощение Ядра.&nbsp;— Саранск: Красный Октябрь, 2003
* Операция «Ivy», 1952 атолл Эневетак, Маршалловы острова
* Ivy Mike на «Взорвём всех»
* Svend Aage Christensen. The Marshal's Baton. There is no bomb, there was no bomb, they were not looking for a bomb (англ.). Danish Institute for International Studies&nbsp;— DIIS (3 August 2009).&nbsp;— DIIS Report on the 1968 crash of a B-52 bomber near Thule Air Base in Greenland. 2009 елның 14 августында тикшерелгән. 2011 елның 22 августында беренче чыганактан архивланган.

== Сылтамалар ==  
{{Тышкы сылтамалар}}  
{{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= термотөш%20коралы |сүз+төзмә= термотөш+коралы |süz%20tözmä = termotöş%20qoralı}}    

== Шулай ук карарга мөмкин == 
{{Портал|Технология|Физика|Фән}}
{{Атом-төш технологияләре}}

[[Төркем:Квант механикасы]]
[[Төркем:Атом-төш коралы]]