Рэлей чәчелүе исемле битнең чыганагын карау

[[Файл:Rayleigh sunlight scattering-ru.svg|250px|мини|уңда|[[Кояш]] яктылыгының Рэлей чәчелүе, [[дулкын озынлыгы]]ннан бәйлелеге]]
[[Файл:Hiking track between Seara and Covide 2.jpg|250px|мини|уңда|[[Күк]] һәм [[һава]]ның төсе нәкъ Рэлей чәчелүе белән аңлатыла]]
[[Файл:The Coorong South Australia.jpg|250px|мини|уңда|[[Кояш бату]], [[шәфәкъ]] вакытында Кояш нурлары һава аша озынрак юл тота һәм шәмәхә төсле нурлар бүтән юнәлешләргә тулысынча диярлек чәчелә һәм суммар нурлар төсе сары/кызыл булып чыга.]]
[[Файл:Why is the sky blue.jpg|250px|мини|уңда|Опалесцент пыяла аша әфлисүн төсле нурлар узып тарала, ә бүтән юнәлешләргә зәңгәрсу төсле нурлар чәчелә]]
'''Рэлей чәчелүе''' —  чәчелгән [[Электромагнитик нурланыш|электромагнит]] [[дулкын озынлыгы]] чәчүче кисәкчекләр зурлыгыннан шактый зуррак булган очракта коһерент сыгылмалы (дулкын озынлыгы үзгәрми) чәчелү. Шул очракта чәчелгән яктылыкның [[Ешлык|ешлыгы]] чәчүче кисәкчекнең үз ешлыгыннан шактый ким.

[[Бөекбритания]] физигы лорд [[Джон Рэлей]] хөрмәтенә аталган, ул [[1871]] елда [[яктылык]]ның интенсивлыгы дулкын озынлыгыннан бәйлелеген тапкан.

Рэлей чәчелүе [[күк]]нең [[зәңгәр]] төсе, һәм [[шәфәкъ]] ([[таң]]) [[кызыл]] төсе булуын аңлата.

==Тасвир==

Рэлей чәчелүендә сибә торган кисәкчекләрнең эчке халәте үзгәрми.

Чәчелү исәпләвендә осциллятор моделе күзәтелә.

[[1971]] елда [[Джон Рэлей]] m - [[масса]]лы, q - [[Электр коргылары|коргы]]лы,  <math>\nu_0</math> - үз ешлыклы осциллятор өчен түбәндәге [[чәчелү кисеме]] чыгара:

: <math>\sigma_R={8\pi\over 3} \left( {q^2\over{mc^2}} \right)^2 \left( {\nu\over{\nu_0}} \right)^4.</math>

Чәчелү кисеме  <math>\sigma_R</math> төшкән һәм чәчелгән дулкыннар юнәлешләре арасындагы почмакка <math>\theta</math> бәйле:

: <math>d\sigma_R(\theta)={3\over 8} \sigma_R (1+\cos^2\theta) \sin\theta d\theta,</math>

Чәчелгән дулкын төшкән һәм чәчелгән дулкыннары яткан яссылыкка перпендикуляр юнәлеш буенча сызыклы полярлаша.

Сферик кисәкчекләрдә чәчелү очрагында полярлашмаган төшкән дулкын өчен [[полярлашу]] дәрәҗәсе ''p'':

: <math>p={\sin^2\theta\over{1+\cos^2\theta}};</math>

Озынча кисәкчекләрдә чәчелү очрагында полярлашу дәрәҗәсе ''p'' аларның ориентациясенә бәйле.

== Күкнең төсен аңлату ==

[[Күк]]нең [[зәңгәр]], зәңгәрсу төсе өчен нәкъ Рэлей чәчелүе җаваплы.

[[Кояш]]ның яктылыгы [[һава]] тыгызлыгы беришсезлекләрдә  чәчелә. Кояш нурларында кыска дулкынлы [[яктылык]] күбесенчә чәчелә.

[[Күз]]ләребез нәкъ чәчелгән яктылык күрә, кыска дулкынлы - [[шәмәхә төс|шәмәхә төс]]ле нурлар иң көчле итеп чәчелә, шуңа күрә нурлар төсләре суммасы зәңгәрсу төсле нурлар булып күренә.

[[Кояш бату]], [[шәфәкъ]] вакытында [[Кояш]] нурлары һава аша озынрак юл тота һәм шәмәхә төсле нурлар бүтән юнәлешләргә тулысынча диярлек чәчелә һәм суммар нурлар төсе [[кызыл]] булып чыга.

== Әдәбият ==

*Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Рэлеевское рассеяние в газах и жидкостях. // Теоретическая физика. Электродинамика сплошных сред. — М.: Наука, 1982. — Т. VIII. — С. 582—583.
* И. Г. Митрофанов. Рэлеевское рассеяние (рус.). Astronet. Проверено 16 марта 2011. Архивировано из первоисточника 28 августа 2011.
* Фабелинский И. Л. Некоторые вопросы молекулярного рассеяние в жидкостях // УФН. — 1957. — Т. 63. — С. 355—410.

[[Төркем:Электромагнитик нурланыш]]
[[Төркем:Чәчелү]]
[[Төркем:Атом физикасы]]
[[Төркем:Һава күренешләре]]
[[Төркем:Яктылык]]