Кюрий исемле битнең чыганагын карау

{{Химик элемент|prev=[[Америций]]|next=[[Берклий]]|Кюрий / Curium (Cm) |96|<!-- Матдәнең тышкы күренеше-->|[247,0703]|<!-- Атом радиусы-->|<!-- Ионизация энергиясе-->|<!-- Электрон конфигурациясе-->|<!-- Ковалент радиусы-->|<!-- Ион радиусы-->|<!-- Электр тискәрелеге-->|<!--Электрод потенциалы-->|<!-- Оксидлашу дәрәҗәсе-->|13,51|<!-- Моляр җылы сыешлыгы-->|<!-- Җылы үткәрүчелек-->|<!-- Эрү температурасы-->|1340||<!-- Парга әйләнү җылылыгы-->|<!-- Моляр күләм-->|<!-- Рәшәткә төзелеше-->||<!-- Рәшәткә параметрлары-->|<!--<!--Дебай температурасы-->}}
'''Кюрий''' ({{lang-lat|Curium}}, Cm) — [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның 7 период элементы. Тәртип номеры - 96. Трансуран синтезы элементы

== Этимологиясе ==
Исемен  [[Мария Склодовская-Кюри|Пьер һәм Мария Кюри ]] истәлегенә кушканнар.

== Символы ==
Кюрий элементының символы — Cm (''Кюрий'' тип укыла).

== Тарихы ==
Плутоний белән бәйле эшләр тәмамланганнан соң, металлургия лабораториясе тикшеренүчеләренең игътибары яңа трансуран элементларын синтезлауга һәм тәңгәлләшүенә юнәлтелә. Бу эштә Г.Сиборг ., А. Гиорсо, Л. О. Морган һәм Р. А. Джеймс катнашалар
[[1944 ел]]да бу элементлар [[Лантаноидтар|лантаноидларның]] аналогы булып торганы һәм аерым актиноидлар төркеменә кергәнлеге ачыклана.

Беренче булып [[1944 ел]]да кюрий асыла. Аны  [[Плутоний-239|<sup>239</sup>Pu]] [[:ru:альфа-частицы|α-кисәкчәләр]] белән аттырганда табалар.

: <math>\mathrm{{}^{239}_{94}Pu} + \mathrm{{}^{4}_{2}He} \rightarrow \mathrm{{}^{242}_{96}Cm} + \mathrm{{}^{1}_{0}n}</math>


Америций белән кюрийның аеруча зур авырлыклары туа, чөнки химик җәһәттән алар бик охшаш. Бүленешнең катлаулыгы элементларның беренче атамаларында - «пандемониум» һәм «делириум» - чагылыш тапкан, бу латиннан тәрҗемә иткәндә «тәмугъ» һәм «саташу» дигәнне аңлата.

Кюрий [[1947 ел]]да Л. В. Вернер һәм И.Перлман тарафыннан гидроксид рәвешендә аерып алына.

== Чыгарып алу ==
Кюрийның билгеле бер изотопларын атом реакторларында җитештерәләр. Анда кюрий җитәрлек күләмдә туплаганнан соң, аны химик эшкәртү ысуллары белән бүлеп алып, туплыйлар һәм кюрий оксиды итеп эшкәртәләр.

== Искәрмә ==
{{Искәрмәләр}}

== Әдәбият ==

*Кюрий// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 14-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

== Сылтамалар ==
*[https://bigenc.ru/literature/text/2127358 Кюрий//Большая российская энциклопедия]{{Deadlink|date=April 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Cm/key.html Кюрий на Webelements]{{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb096.htm Кюрий в Популярной библиотеке химических элементов], Издательство «Наука», 1977.

== Чыганаклар ==
* Atomic Weights of the Elements 2001, [http://www.iupac.org/publications/pac/2003/7508/7508x1107.html Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003]. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.{{ref-en}}
* [http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html IUPAC Standard Atomic Weights Revised] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080305062433/http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html |date=2008-03-05 }} (2005).{{ref-en}}

{{Менделеев таблицасы}}

[[Төркем:Химик элементлар]]