Бозе — Эйнштейн бүленеше исемле битнең чыганагын карау

[[Файл:Meissner effect p1390048.jpg|thumb|right|Очучы магнит Югары температуралы гадәттән тыш үткәргеч өстендә - левитация күренеше. Гадәттән тыш үткәрүчәнлек сәбәпләре - Купер парлары Бозе — Эйнштейн бүленеше белән тасвирлана]]

'''Бозе — Эйнштейн бүленеше''' яки '''Бозе — Эйнштейн статистикасы''' - нуль яки бөтен спин белән бертигез кисәкчәләр дәрман биеклеге буйлап термодинамик тынычлыкта бүленеше. Шушы кисәкчәләр бозон булып исемләнә, мәсәлән: фотон (нуль спин), фонон (кристалл рәшәткәсенең тирбәнүе кванты), һелий-4 атомы, бөтенесе фундаменталь көчләрнең таратучылары.

Бозе — Эйнштейн бүленеше [[1924]] елда һинди галимы Шатьендранат Бозе тарафыннан тәкъдим ителә, [[Альберт Эйнштейн]] [[1925]] елда бөтен спинлы кисәкчәләр өчен бу бүленешне тутыра.

Бозе — Эйнштейн бүленеше квант тәэсир исәпкә ала. 
Квант тәэсир (''N''/''V'')&nbsp;≥ ''n''<sub>''q''</sub> тупланышында барлыкка килә.
: ''n''<sub>''q''</sub> — ''квант тупланыш'': кисәкчәләр арасында ераклыгы кисәкчәләр Де-Бройль дулкыны озынлыгына тигез.

Бозе — Эйнштейн статистикасы буенча билгеләнгән ''i'' хәлдә кисәкчәләр саны:
: <math>
n_i = \frac{g_i}{e^{(\varepsilon_i-\mu)/kT}-1}
</math>

: <math>\varepsilon_i > \mu</math>, ''n<sub>i</sub>''&nbsp; — ''i'' хәлендә кисәкчәләр саны, ''g<sub>i</sub>''&nbsp; —  ''i'' биеклегенең күп хәле, ''ε<sub>i</sub>''&nbsp; — ''i'' - хәленең дәрманы, μ — химпотенциал, ''k'' — Больцман даимлеге, ''T'' — температура.

<math> kT \ll \varepsilon_i-\mu </math> чигендә Бозе-Эйнштейн бүленеше [[Максвелл — Больцман бүленеше]]нә әверелә

<math> kT \gg \varepsilon_i-\mu </math> чигендә  Бозе-Эйнштейн бүленеше Рэлей бүленешенә әверелә:

:<math> n_i = \frac{g_i kT}{\varepsilon_i-\mu} </math>.

== Кулланыш ==
Бозе — Эйнштейн бүленеше [[Гадәттән тыш үткәрүчәнлек]]не, [[Гадәттән тыш агучанлык]]ны һәм бөтенесе фундаменталь көчләрнең таратучысының статистикасын тасвирлый.

== Моны да карагыз ==
* [[Бозе — Эйнштейн тупланышы]]
* [[Людвиг Больцман]]
* [[Үтә үткәрүчәнлек]]
* [[Гаусс бүленеше]]
* [[Пуассон бүленеше]]
* [[Максвелл — Больцман бүленеше]]

== Әдәбият ==
* Бозе — Эйнштейна статистика // Большая советская энциклопедия: В 30 т. / Главный редактор А. М. Прохоров. — 3-е издание. — М.: Советская энциклопедия, 1970. — Т. 3. Бари — Браслет. — 640 с.

[[Төркем: Үткәргечләр]][[Төркем: Математик бүленешләр]][[Төркем:Квант механикасы]][[Төркем: Ихтималлык теориясе]][[Төркем: Математика]][[Төркем: Статистик физика]]